Sosyal Medya

Kültür

Avrupa’yı Orta Çağ’dan çıkaran eser Türkçe’de

06-02-2017 07:45

İbn Rüşd’ün, Aristoteles’in ‘Metafizik’ine dair yazdığı ‘Metafizik Büyük Şerhi’, 8 asır sonra Türkçe yayımlandı. Karanlık Orta Çağ Avrupa’sını modern zihniyete taşıyan kaynaklardan biri olan eser, üç cilt halinde okuyucuyla buluşuyor. İbn Rüşd’ün günümüz insanı için ne ifade ettiğinden, bu çalışmanın geç yayımlanmasının etkisine her şeyi eserin çevirmeni ve yayıncısıyla konuştuk.


ÃœLitera Yayıncılık, büyük bir çalışmaya imza attı, Ä°bn Rüşd’ün, Aristoteles’in ‘Metafizik’ine dair yazdığı ‘Metafizik Büyük Åžerhi’ni, 8 asırdan sonra ilk kez Türkçe yayımladı. Böylece büyük Ä°slam filozofunun bu eseri, modern dönemlerde ilk defa tam olarak bir baÅŸka dile, yani Türkçeye çevrildi. Üç ciltten oluÅŸan eserin ikincisi bu ay, üçüncüsü hazirana kadar yayımlanmış olacak. 1200’lü yılların başında Batı dünyasına aktarılmış ve oluÅŸan felsefi paradigmalara çok dinamik bir iÅŸlevsellikle etkide bulunan eserin çevirisini yapan Prof. Dr. Muhittin Macit, sorularımızı yanıtladı.
 
Aristoteles özellikle hangi Müslüman filozofları etkilemiş?
 
Bilimsel düşüncenin yöntem, edep ve ahlakının kurucusu olan Aristoteles, kuruluÅŸ dönemlerinde Ä°slam medeniyetinin ve Ä°slam düşüncesinin ufuklarını aydınlatmış bir düşünür. Müslüman filozofların, özellikle de sistem filozofu dediÄŸimiz Fârâbî, Ä°bn Sînâ ve Ä°bn Rüşd’ün büyük bir özen ve hürmetle takip ettiÄŸi Aristoteles, yaklaşık 2 bin 400 yıldır ekinliÄŸini sürdüren bir sistemin kurucusu kabul edilir. Onun eserlerinin neredeyse tamamı 9. ve 10. asırda Arapçaya çevrilmiÅŸ ve zikrettiÄŸimiz bu Müslüman filozoflar tarafından deÄŸiÅŸik biçimlerde yorumlanarak bilim ve felsefe tarihinin en önemli eserleri tarihte yerini almış.
 
Ä°bn Rüşd, Aristoteles’e nasıl bakıyor?
 
Ä°bn Rüşd’ün bütün külliyatı, 1220’den itibaren kısa sürede tercüme edilerek Batı dünyasına aktarıldı. Zira Ä°slam Medeniyetinin ürettiÄŸi metinler, çok yakından takip edildi ve mümkün olan en kısa sürede Latince ve yerel dillere çevrildi. Ä°bn Rüşd, Aristoteles metinlerini sistematik olarak yorumlayıp ÅŸerh ettiÄŸi geniÅŸ kapsamlı bir projeyi hayata geçirmiÅŸ. Bu projenin hedefi Aristoteles felsefesini ana metinlere dönerek daha anlaşılır kılmak ve sistematik bir ÅŸekilde yeniden ortaya koymak. Dolayısıyla filozof, Aristoteles’in metinlerini deÄŸiÅŸik düzeylerde ele alarak farklı biçimlerde yorumlar. Genel kabule göre Ä°bn Rüşd, üç düzeyde ÅŸerhler yazmış ve Aristoteles’in nerdeyse bütün eserlerini bu kapsamda ele almış. Küçük, orta ve büyük ÅŸerhler dediÄŸimiz bu metinler, tekrarlarla birlikte 27 eserden oluÅŸuyor.
 
Bu metinler hangi dallarda?
 
Bunlar arasında mantık külliyatının kitapları, fizik eserleri ve metafizik bulunur. Bu ÅŸerhlerden en kapsamlıları Büyük Åžerhler’dir ki bunlar arasında en mütekâmil olan da Metafizik Büyük Åžerhi. Büyük ÅŸerhlerin temel özelliÄŸi Aristoteles’in metinlerinin aynıyla iktibas edilmesi ve tefsir yöntemiyle detaylı bir ÅŸekilde yorumlanması. Bu demektir ki Aristoteles’in metinlerinin orijinalleri bu büyük ÅŸerhlerde olduÄŸu gibi muhafaza edilmiÅŸ ve çeÅŸitli büyüklüklerdeki pasajlar halinde anlam ve yorumlama baÄŸlamları oluÅŸturulmuÅŸ. Zaten Batı’da 13-16. asırlarda yeniden inÅŸa edilen Aristoteles metinlerinin temel kaynağı da Ä°bn Rüşd’ün bu eserleri.
 
BUGÜNKÜ HALİMİZİN BİR SEBEBİ BU ESERIN GEÇ YAYIMLANMASI
 
Bu eseri Türkçeye kazandıran Litera Yayıncılık, Ä°slam felsefesi klasiklerinin yanı sıra çaÄŸdaÅŸ felsefi eserler de yayımlıyor. Litera Yayıncılık’ın baÄŸlı olduÄŸu Kalıcı DeÄŸerler ve Maarif Vakfı BaÅŸkanı Cevdet YaÅŸaroÄŸlu bu eserleri neden çıkardıklarını şöyle ifade ediyor. “Gelecek kuran, zamanı kuÅŸatan bilginin, bilimin, sanatın ve teknolojinin merkezinde klasik eserler duruyor. Dolayısıyla insan davranışlarının deÄŸeri ve verimi bunlarla haÅŸir neÅŸir olmaya baÄŸlı. Yayıncılık faaliyetimizin merkezinde bu ruh var. Zira klasik eserler bilgi içeriÄŸini usul, üslup ve metodoloji dirayetiyle çerçeveleyerek cihanşümul çerçeveler kuran ÅŸaheserlerdir. Bu dirayetten mahrum düşerek beÅŸeri üretimlere yaklaşımları iflasın eÅŸiÄŸine gelmiÅŸ bugünün bilgi, bilim ve sanat çevrelerine nitelik yönünden tesirde bulunabileceÄŸimizi düşündüğümüz eserlere öncelik veriyoruz. Ãœmit ediyoruz ki bugünün okuyucu gençleri tarihimizin bu ÅŸaheserlerine ulaÅŸsın ve bu yeniden tanışıklık üzerinden geleceÄŸimizi kuracak eserlerin üretimine motive olsun. Zira klasik deÄŸerler nesiller üzerinden tevarüs edilip geleceÄŸe aktarılıyor.”
Klasik tefsir usulüyle Aristo metafiziÄŸini tefsir eden Ä°bn Rüşd’ün Büyük Åžerhi’nin orijinal dilinden 8 asır sonra Türkçeye kazandırılması konusunda YaÅŸaroÄŸlu “Bu kadar geç kalınması, bugün neden bu haldeyiz sorusunun bir yanıtı aslında. Bugün bilgi ve marifet ihraç eden bir medeniyetimiz, her alanda ihya edici, bereket yayıcı bir sistemimiz niye yok diye sorsak buralara bakmamız gerekmiyor mu?” diyor.
 
YaÅŸaroÄŸlu’na eserlerin devamının gelip gelmeyeceÄŸini sorduÄŸumuzda ÅŸu yanıtı veriyor: “Yayımladığımız bu metafizik metni, Arapça olarak günümüze ulaÅŸmış Aristoteles metinlerinin Türkçeye çevirisi projemizin ilk bölümü. Aristoteles’in Arapçaya çevrilen diÄŸer metinlerini de orijinaliyle birlikte yayımlamayı düşünüyoruz. Zaten bu metinler klasik dönemde BaÄŸdat’taki büyük tercüme hareketi çerçevesinde Grekçeden bir baÅŸka dile yapılmış en saÄŸlam ve özgün metinler olarak kabul edilir. Metafizik metninden sonra sırada Fârâbi’nin Peri Hermeneias’ı, yani Ä°bare Kitabı için yazdığı Büyük Åžerhi Türkçe’de ilk defa yayımlanıyor. Ä°bn Rüşd’ün eserin ilk cildini yayımladık, ikinci cildi bu ay çıkacak. Nihayet son cildini de hazirana kadar çıkarağız. Böylece Metafizik Büyük Åžerhi modern dönemlerde ilk defa tam olarak bir baÅŸka dile yani Türkçeye çevrilmiÅŸ olacak.”
 
NE ZAMAN KAOS OLMUŞ, BU İLME İHTİYAÇ HİSSEDİLMİŞ
 
21’inci yüzyılda bu eser neden hala önemli?
 
‘Metafizik nedir ve mümkün müdür?’ insan zihin tarihinin en önemli soruları arasında; filozoflarla bilim adamlarını çok meÅŸgul eden problemlerden. Ä°nsanlık bu sorularla somut olmayan varlık alanını inÅŸa etme imkânı bulmuÅŸtur. Modern ve postmodern algı ve tasavvurun imha, inkâr ve ifna etmeyi amaçladığı bu ilim dalını sistematik ve disipline edilmiÅŸ ÅŸekliyle Aristoteles kurdu. Ä°nÅŸasının dinamiklerini, zihinsel kaosların ve varlığa dair karmaÅŸanın yoÄŸurduÄŸu belirsizlikler oluÅŸturur. Yani bu disiplinin kuruluÅŸu kaosa ve karmaÅŸaya verilen bir cevap gibi kabul edilmeli. Her ne zaman kaos ve karmaÅŸa var olmuÅŸsa bu ilme duyulan ihtiyaç iÅŸte o zaman somut olarak hissedilmiÅŸ. Zira insan zihninin hakikat araÅŸtırmasının bir muhassalası, fiziÄŸin ufuklarının geniÅŸlediÄŸi ölçüde derinleÅŸen alan ve kendisi hakkındaki çabaların asla boÅŸa çıkmayacağı bir fenomen olarak kalacaktır.
 
BATI, ARÄ°STOTELES’Ä° Ä°BN RÜŞD SAYESÄ°NDE Ä°HYA ETTÄ°
 
Peki Batı’daki önemi nedir?
 
Metafizik metni baÄŸlamında açık bir ÅŸekilde diyebiliriz ki Ä°slam dünyasından Batı’ya intikal etmiÅŸ en kapsamlı metafizik metni Ä°bn Rüşd’ün bu eseri. Zaten kendisine Büyük Åžarih unvanı verilmesinin nedenlerinden biri de onun bu Büyük Åžerhleri. Bu günümüze ulaÅŸmış metafizik tarihinin de en deÄŸerli metnidir. Öyle ki bu metin, Batı’da Aristoteles’in yeniden ihyası döneminin kaynak metni olarak kabul edilebilir. EÄŸer Ä°bn Rüşd’ün genelde bütün ÅŸerhleri özelde bu büyük tefsiri olmasaydı Batı’da Aristoteles’in yeniden ihya projesinin baÅŸarılı olması mümkün deÄŸildi.
 
Bizim için neden mühim?
 
Bize göre tek bir metafizik var; zamana, zemine göre değişen bir metafizik sistemler durumu söz konusu olamaz. Fakat bu çeşitlenme olgularını, tek bir hakikatin temel alındığı değişik yorumlama biçimleri şeklinde ifade etmek mümkün. Eğer fizik âleminin ötesindeki gayb âleminin varlığı, bir şekilde kabul edilmiş ise artık metafiziğin inşâi işlevselliğinden müstağni kalmak mümkün olmayacak. Bu yüzden metafizik, salt bir spekülatif alan algısının ötesindeki bu modern bir algı, mutlak anlamda varlığın yakinî bilgisini inşa eder. Bu ilim alanı somut olmayan varlık alanlarının duyuların ötesinde bir varlık alanı olmadığını düşünenler için, aklen delillendirilmiş bilgisini vermesi bakımından hiçbir insan için vazgeçilebilir değil.
 
KARAR
 

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.